جهاد با نفس، راه اصلی تعالی معنوی

بسیاری از انسانها فکر می کنند که سیر به سوی خدای متعال با عبادات ظاهری از قبیل نماز  و روزه و حج و ... محقق می شود و به همین دلیل تمام عمر شریفشان را تنها صرف همین دست از عبادات می کنند . ایشان سالیان بسیاری مشغول عبادت های رنگارنگی می شوند که بسیاری از افراد از شنیدن کیفیت عبادت ایشان تعجب می کنند ، اما تا آخر عمر هیچ جلوه ای از جانب خدای متعال بر ایشان نمایان نشده و هیچ گاه  زیبای خدای متعال را شهود نمی کنند و با حسرتی عظیم از دنیا بار بسته و رهسپار عالم قیامت می شوند تا شاید بعد از قیامت عنایتی از جانب حق بر ایشان جلوه گر شده و بتوانند  لحظه به مراد خویش نائل شوند .

سوالی که پیش می آید این است که این افراد به چه علت چنین بی نصیب می شوند ؟ آنان که مومن  و در دنیا مشغول بندگی خدای متعال بوده اند  پس چرا به مراد خود نرسیده اند!

باید بگوییم که دلیل اصلی بی بهرگی آنان این بوده است که در دینداری خود از مسیر صحیحی وارد نشده اند ، اموری که خدای متعال آنها را مقدمه ای برای رسیدن به عبودیت و سیر در مراحل کمال  قرار داده بود را عبودیت پنداشته و به همان ها اکتفاء نمودند به همین هیچ گاه به مقصد نرسیدند .

خدای متعال نماز  و روزه و حج و زکات و سایر اعمال شریعت را مقدمه ای برای رسیدن به عبودیت قرار داده است ، عبودیت واقعی هنگامی محقق می شود که انسان همه هستی خود را زیر پای گذاشته و تمام منیت و خواسته های خود را به قربانگاه ارادهه الهی ببرد ، که اعمال شریعت همگی برای همین هستند ، تا زمانی که انسان به این مقام یعنی فانی نمودن هواهای نفسانی خود نرسیده است هیچ گاه عبودیت کامل را درک نخواهد کرد و به اندازه ای که هوای نفس در وجود انسان وجود دارد به همان اندازه پایه های نظام عبودیت و دین داری انسان سست هستند ، به همین دلیل است که امام امیر المومنین علیه السلام فرمود :

« نِظَامُ الدِّینِ مُخَالَفَةُ الْهَوَى وَ التَّنَزُّهُ عَنِ الدُّنْیَا.»_[1] نظام دین مخالفت با هوای نفس و دوری گزیدن از مظاهر دنیا است .

لذا تا زمانی که ریشه های هرز هوای نفس در دشت وجود انسان وجود دارند ، میل به دنیا پرستی در او وجود خواهند داشت و هیچ گاه میل به دنیا پرستی  با خدا پرستی در یک قلب جمع نخواهند شد ، لذا انسانی که این چنین است هیچ گاه به هدف اصلی خلقتش که رسیدن به لقاء الله است دست پیدا نخواهد کرد .

اما وقتی که انسان در مسیر حرکت به سوی ذات ربوبی با هوای نفسش به مبارزه پرداخت عنایاتی وییه از سوی خدای متعال شامل حال او شده و شرایط را برای تعالی مادی  و معنوی اش فراهم می کند . 

امام باقر علیه السّلام فرمود:

«قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی وَ عَظَمَتِی وَ بَهَائِی وَ عُلُوِّ ارْتِفَاعِی‏ لَا یُؤْثِرُ عَبْدٌ مُؤْمِنٌ هَوَایَ عَلَى هَوَاهُ فِی شَیْ‏ءٍ مِنْ أَمْرِ الدُّنْیَا إِلَّا جَعَلْتُ غِنَاهُ فِی نَفْسِهِ وَ هِمَّتَهُ فِی آخِرَتِهِ وَ ضَمَّنْتُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ رِزْقَهُ وَ کُنْتُ لَهُ مِنْ وَرَاءِ تِجَارَةِ کُلِّ تَاجِرٍ»_[2]

خداى عز و جل فرماید: بعزت و جلال و شرف و بلندى مقامم سوگند که: هیچ بنده مؤمنى خواست مرا بر خواست خود، در یکى از امور دنیا برنگزیند، جز آنکه بى‏ نیازیش را در وجود خودش قرار دهم و همتش را متوجه آخرت سازم و آسمانها و زمین را عهده دار روزیش گردانم، و خودم برایش پس تجارت هر تاجرى باشم.

────────────────────────────

[1]غرر الحکم و درر الکلم، ص: 721

[2]الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏2، ص: 137